زایمان زودرس چیست و در چه ماه‌هایی اتفاق می‌افتد؟

زایمان زودرس هرساله حدود 15 میلیون نوزاد در جهان زودتر از موعد مقرر پا به جهان می‌گذارند. یکی از عوارض اصلی آن ، مرگ‌ومیر تقریباً 1 میلیون نفر از نوزادان است؛ اما خبر امیدوارکننده این است که با رعایت بسیاری از دستورالعمل‌ها می‌توان از 75 درصد این مرگ‌ومیرها جلوگیری کرد. در این مقاله به بررسی علل آن و خطراتی که جنین را تهدید می‌کند و راه‌های جلوگیری از آن می‌پردازیم.

زایمان زودرس چیست؟

زایمان زودرس به زایمانی می‌گویند که قبل از هفته 37 بارداری اتفاق بیوفتد. در این نوع زایمان به کودک متولدشده به‌اصطلاح نارس می‌گویند.

بر اساس سن حاملگی، زیرگروه‌های آن  شامل موارد زیر هستند:

• به‌شدت زودرس (کمتر از 28 هفته)
• بسیار زودرس (28 تا 32 هفته)
• زودرس متوسط (هفته‌های 32 تا 37)

زایمان سزارین نباید تا پیش از هفته 39 اتفاق بیوفتد مگر اینکه به دلایل پزشکی، خطراتی مادر و جنین را تهدید کند.

نگاهی به آمار زایمان زودرس در جهان

تخمین زده می‌شود که هرسال 15 میلیون نوزاد نارس در جهان متولد می‌شوند. ازاین‌بین تقریباً 1 میلیون کودک هرسال به دلیل عوارض زایمان زودرس جان خود را از دست می‌دهند و بسیاری از بازماندگان با یک‌عمر معلولیت ازجمله ناتوانی در یادگیری و مشکلات بینایی و شنوایی روبرو هستند.

و آمار می گوید  علت اصلی مرگ‌ومیر در کودکان زیر 5 سال است و تقریباً در تمام کشورهایی که داده‌های معتبری دارند، میزان و آمار آن در حال افزایش است.

حدود نیمی از نوزادان متولد 32 هفته یا کمتر از 32 هفته (2 ماه زودتر) به دلیل عدم امکان مراقبت مانند گرمی، پشتیبانی از شیر مادر و مراقبت‌های اولیه از عفونت‌ها و مشکلات تنفسی می‌میرند. در کشورهای پردرآمد و توسعه‌یافته تقریباً همه این نوزادان زنده مانده‌اند.

یکی از علت‌های اصلی مرگ‌ومیر در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، استفاده حداقلی و ناچیز از فناوری‌هایی که به زنده ماندن نوزاد کمک می‌کنند می‌باشد.

چگونه عوارض خطرناک زایمان زودرس را کاهش دهیم؟

بیش از سه‌چهارم نوزادان نارس را می‌توان با مراقبت‌های کم‌هزینه، ازجمله مراقبت‌های اساسی در هنگام تولد کودک و مراقبت های پس از زایمان، نجات داد.

تهیه تزریق آستروئید قبل از تولد (به زنان باردار در معرض خطر نارس زایمان و تحت معیارهای تعیین‌شده برای تقویت ریه‌های نوزادان) ، شیردهی مادر به نوزاد و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های تازه متولدشده ازجمله مواردی جلوگیری از عوارض زایمان زودرس هستند.

به‌عنوان‌مثال، مشاهده‌شده است که مادرانی که تحت نظر ماما قرار دارند کمتر دچار این مشکل می‌شوند.

با بارداری سالم می‌توان از مرگ‌ومیر و عوارض ناشی از تولد زودرس جلوگیری کرد. رعایت نکات ایمنی بارداری باعث می‌شود که همه زنان تجربه مثبت‌تر و سالم‌تری از بارداری داشته باشند.

دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت درباره مراقبت قبل از تولد نوزاد شامل نکات کلیدی برای کمک به جلوگیری از زایمان زودرس، مانند مشاوره در مورد رژیم غذایی سالم و تغذیه مطلوب و دخانیات و مصرف مواد مخدر است و همچنین زیر نظر پزشک بودن جنین ازجمله استفاده از سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی و تشخیص حاملگی‌های متعدد است.

حداقل 8 تماس با متخصصان بهداشت در طول بارداری برای شناسایی و مدیریت سایر عوامل خطر مانند عفونت‌ها موردنیاز است. دسترسی بهتر به قرص‌های ضدبارداری و افزایش توان مادران نیز می‌تواند به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند.

چرا زایمان زودرس اتفاق می‌افتد؟

 به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. بیشتر زایمان‌های زودرس به‌طور خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و نمی‌توان اقدامی برای جلوگیری از آن انجام داد، اما برخی به دلایل پزشکی یا غیرپزشکی یا به دلیل القای زودرس زایمان یا سزارین هستند.

علل شایع تولد زودرس شامل حاملگی‌های متعدد، عفونت‌ها و شرایط مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا است. همچنین می‌تواند به خاطر مشکلات ژنتیکی رخ دهد. بااین‌حال، اغلب موارد بدون هیچ علت خاصی صورت می‌گیرد. درک بهتر علت‌های آن، باعث کشف راه‌حل‌های جدید برای جلوگیری از زایمان زودرس می‌شود.

نشانه‌های زایمان زودرس چیست؟

در بیشتر موارد به طور غیر منتظره‌ای شروع می‌شود و علت آن ناشناخته است؛ اما برخی از نشانه‌های آن شامل موارد زیر هستند:

• انقباضات (که شکم مانند یک مشتِ محکم می‌شود) هر 10 دقیقه یکبار یا بیشتر اوقات
• تغییر ترشحات واژینال (افزایش قابل توجه در میزان ترشحات یا یا خونریزی از واژن)
• فشار لگن – احساس اینکه کودک در حال پایین آمدن است
• کمردرد
• گرفتگی‌هایی که مانند یک قاعدگی احساس می شوند
• گرفتگی شکم همراه یا بدون اسهال

چطور از زایمان زودرس جلوگیری کنیم؟

جلوگیری از زایمان زودرس در بیشتر مواقع امکان‌پذیر نیست، اما با رعایت زیر می‌توانید تا حد زیادی از آن جلوگیری کنید:

• به‌طور منظم مراقبت‌های دوران بارداری را انجام دهید و یک مرکز بهداشت یا بیمارستان خوب برای کنترل بارداری خود انتخاب کنید: ویزیت‌های قبل از تولد نوزادتان می‌تواند به پزشکتان کمک کند تا سلامت شما و سلامت کودک را کنترل کند.
• هنگام مراجعه به او، علائم یا علائمی را که شمارا نگران می‌کنند، ذکر کنید. اگر سابقه زایمان زودرس دارید یا علائمی از آن را  دارید بهتر است در دوران بارداری بیشتر تحت نظر پزشک باشید.
• یک رژیم غذایی سالم بخورید: نتایج حاملگی سالم به‌طورکلی با تغذیه مناسب به دست می‌آید. بعلاوه، برخی تحقیقات حاکی از آن است که رژیم غذایی پر از اسیدهای چرب اشباع‌نشده با خطر کمتری از تولد زودرس همراه است. اسیدهای چرب یا امگا 3 در آجیل، دانه‌ها و ماهی‌ها یافت می‌شود.
• از کشیدن سیگار خودداری کنید: اگر سیگار می‌کشید، سعی کنید آن را ترک کنید. در مورد برنامه ترک سیگار از پزشک خود کمک بگیرید خود کمک بگیرید. مواد مخدر نیز می‌توانند باعث این مشکل  شوند.

• فاصله بین بارداری‌هایتان را بیشتر کنید: برخی تحقیقات حاکی از ارتباط بین حاملگی‌هایی است که کمتر از شش ماه از هم فاصله‌دارند و در این موارد احتمال افزایش زایمان زودرس وجود دارد. در مورد فاصله بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
• بیماری‌های مزمن خود را مدیریت کنید: شرایط خاص مانند دیابت، فشارخون بالا و چاقی، احتمال بوجود آمدن این مشکل  را افزایش می‌دهد. با پزشک خود مشورت کنید تا بیماری‌های مزمن شما درمان شوند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

در این مقاله به معرفی زایمان زودرس و علل وقوع آن پرداختیم و راه‌های جلوگیری را شرح دادیم. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره  می‌توانید به خانم دکتر مریم غلام پور که متخصص زنان و زایمان در کرج می‌باشند مراجعه کرده و از مشاوره‌های ایشان  درزمینه زایمان بهره‌مند شوید.